بوراکس دکا چیست؟

بوراکس دکا (Borax Decahydrate) با نام دیگر سدیم تترابورات ترکیبی شیمیایی از اعضای خانواده بور است. دارای فرمول Na2B4O7 است و در ساختار خود 10 مولکول آب دارد. بوراکس دکا به دلیل pH ثابت، یک بافر عالی به حساب می آید. این ماده در  تولید مواد شوینده، لوازم بهداشتی، صنایع متالوژی و ساخت اسلایم کاربرد دارد.

خواص و ویژگی ها

محصول فوق ماده ای شیمیایی با فرمول  Na2B4O7 می باشد که در علم شیمی با اسم سدیم تترابورات شناخته می شود، این ترکیب می تواند به شکل های آنهیدروز ، پنتا هیدارت (5 آبه) و دکا هیدرات (10 آبه) موجود باشد .

pH نسبتا ثابت این ترکیب موجب شده است تا این ماده یک بافر عالی به حساب آید

خصوصیات فیزیکی و شیمیایی:

در شکل زیر ساختار شیمیایی محصول فوق نمایش داده شده است :

این ماده خاصیت بافری دارد و هنگامی که در آب محلول می شود می تواند محلولی با خاصیت بازی اندک تولید نماید. در نتیجه بافر به دست آمده می تواند اسید ها را خنثی نماید همچنین این ماده می تواند با قلیا های قوی تر ترکیب شود و محلول هایی با pH کمتر تولید نماید.

pH نسبتا ثابت این ترکیب موجب شده است تا این ماده یک بافر عالی به حساب آید

تفاوت های بورات، بوراکس و بور

بورات: بورات ها نمک هایی معدنی هستند که حاوی بور می باشند.با اینکه بور عنصر اصلی به حساب می آید اما در طبیعت یافت نمی گردد. در عوض این ماده را در ترکیب با سایر عناصر و اکسیژن می توان یافت.از جمله ترکیبات این عنصر می توان به بوریک اسید( بور، اکسیژن و هیدروژن)، کلسیم بورات (بور، اکسیژن، کلسیم)، سدیم یا لیتیم بورات  (سدیم/ لیتیم ، بور، اکسیژن، هیدروژن) اشاره نمود.

بوراکس دکا: این ترکیب به عنوان سدیم بورات شناخته می شود. که در این متن به طور مفصل راجع به آن بحث می شود.

بور: Boron عنصری است که با حرف بزرگ B در جدول تناوبی نشان داده می شود و پنجمین عنصر در جدول تناوبی است.

تفاوت اصلی بوراکس دکا هیدارت با پنتا هیدرات در تعداد مولکول های آب احاطه کننده مولکول سدیم بورات است . در جدول زیر فرمول شیمیایی و میزان B2O3 را در ترکیب های مختلف دارای بور می توان مشاهده کرد :

کاربرد ها

در ادامه با کاربرد های این ماده بیشتر آشنا خواهید شد:

صابون و مواد شوینده

محصولات حاوی این ترکیب عبارتند از:

• فرمولاسیون هایی که برای تمیز کردن سطوح سخت استفاده می شوند (به عنوان مثال ، فلزات ، شیشه ، سرامیک)
• پولیش و واکس
• شوینده های صنعتی

علاوه بر این، بوراکس دکا در شوینده ها به منظور تثبیت نمودن آنزیم ها نیز استفاده می شود. استفاده از ترکیب فوق در شوینده ها می تواند خاک ها، آلودگی ها، لکه های روغنی و… را از روی سطوح نابود کند.

چرا از این ماده در شوینده ها استفاده می شود؟

• قدرت سفید کنندگی

ترکیب فوق در هنگام مخلوط شدن با آب می تواند مولکول های آب را به هیدروژن پراکسید که یک ماده ی سفید کننده است تبدیل نماید. در نتیجه استفاده از این ماده به صورت جداگانه و یا در صورت وجود در پودر های لباسشویی می تواند سفید سازی لباس ها را در پی داشته باشد.

• بافر مناسب

ابن ماده به دلیل داشتن پی اچ بالا به عنوان بافر pH عمل می کند. وقتی این ماده به آب اضافه می شود ، pH را در حدود 8 تغییر می دهد (pH خنثی 7 است). این pH با خاصیت قلیایی کم خود برای تمیز کردن ایده آل است. از آنجا که ترکیب فوق به عنوان یک عامل بافر عمل می کند ، حتی پس از افزودن مواد شوینده یا سایر پاک کننده ها ، به نگه داشتن آب در این pH کمک می کند.

• نرم کردن آب سخت با بوراکس دکا

آب سخت مانع از کارکرد ایده آل شوینده ها می شود. از آن جا که محصول فوق دارای فلز سدیم است می تواند موجب نرمی آب و شسته شدن و تمیزی لباس ها شود.

• حذف کردن مقدار اضافی مواد شوینده از لباس ها

برای درک بهتر کاربرد این ماده لازم است تا لباس های خود را گاهی با آب خالی (بدون استفاده از شوینده) شست و شو دهید. از میزان مواد شوینده  ای که از لباس های خود بیرون می آید قطعا شگفت زده خواهید شد. در نتیجه ترکیب فوق با اضافه شدن در شوینده ها مانع از ماندگاری و رسوب این مواد در لباس ها می شود و شست و شوی لباس ها را بهبود می بخشد.

• از بین بردن بوی ماشین لباس شویی

قارچ و کپک ها از جمله میکروارگانیسم هایی هستند که به دلیل مرطوب بودن ماشین لباسشویی در آن رشد خواهند نمود. جالب است بدانید بوراکس با مهار نمودن این ترکیبات و سایر بو های موجود سبب بهبود بوی لباس ها پس از شست و شو می شود

• ضد عفونی کننده ی لباس

این ماده بسیاری از میکروارگانیسم ها از جمله قارچ ها ، کپک ها و باکتری ها را مهار می کند و سبب ضد عفونی شدن لباس ها می شود

محصولات بهداشتی و آرایشی

در تولید محصولات آرایشی مانند رژ لب ها، کانسیلر ها، لاک های ناخن و… این ماده به منظور افزایش چسبندگی ، دوام و نرمی محصول نهایی مورد استفاده قرار می گیرد

ضد یخ

بوراکس دکا می تواند باقی مانده ی اسیدی حاصل از تجزیه ی مونو اتیلن گلایکول (ماده ی اصلی تشکیل دهنده ی ضد یخ) را خنثی نماید و میزان اکسیداسیون در سطح فلز را خنثی کند. محلول های این ماده جایگزین های خوبی برای کرومات های موجود در خنک کننده های موتور دیزل و ضد یخ ها به حساب می آید.

تولید الیاف سلولزی و عایق سازی خانه ها

جلوگبری از ورود سر و صدا و یا سرما و گرمای بیرون نیاز به عایق سازی منازل دارد. اغلب ما وقتی نام عایق سازی منازل به گوشمان می خورد یاد پشم شیشه و یا الیاف سلولزی می افتیم. پشم شیشه (فایبرگلاس عایق) که به عنوان عایق حرارتی و صوتی ساختمانهای مسکونی و تجاری مورد استفاده قرار می گیرد ، نقش مهمی در کاهش مصرف انرژی و انتشار دی اکسید کربن دارد.

از آنجا که بورات ها تابش مادون قرمز را جذب می کنند ، ترکیب آنها در محصولاتی مانند پلیمرها ، پلاستیک ها ، پشم شیشه، روکش ها و سایر موادی که در ساخت و ساز ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرند به جلوگیری از اتلاف حرارت از طریق مادون قرمز کمک می کند.

علاوه بر این از آنجایی که این ترکیب یک بازدارنده ی شعله به حساب می آید می تواند خانه ها را در برابر آتش نیز تا حدودی ایمن نماید

شیشه

بوراکس دکا را به محصولات شیشه ای در حالت مذاب اضافه می نمایند تا ویسکوزیته ، چسبندگی و سختی سطح  اضافه شود و در نهایت محصول شیشه ای تولید شده در برابر گرما عایق گردد. این ماده عموما در تولید الیاف شیشه ای ایزوله مورد استفاده قرار می گیرد.

سایر کاربرد ها:

• چسب
• افزودنی غذایی
• تصفیه آب
• ضد یخ
• مهار خوردگی

ایمنی

در صورت بلعیدن 5 الی 10 گرم از آن ممکن است استفراغ شدید ، اسهال و مرگ را تجربه کنید. کودکان نیز ممکن است انواع مسمومیت با این محصول را در اثر گذاشتن دست در دهان هنگام بازی با خمیر های اسلایم تجربه نمایند. در نتیجه هنگام بازی با این خمیر ها لازم است تا حتما دست های خود را با آب و صابون به خوبی شست و شو دهید تا از هر گونه مسمومیت با این ترکیب جلوگیری به عمل آید.